Son illərdə Avropa və dünyanın inkişaf etmiş ölkələri dizel mühərrikli avtomobillərdən kütləvi surətdə imtina edir. Hətta bir sıra aparıcı istehsalçı şirkətlər dizel mühərrikli avtomobillərin istehsalını dayandırıb. Bu da ona görədir ki, dizel yanacağı ətraf mühitə çox böyük ölçüdə karbon emissiyası ötürür. Nəticədə əsas həyat mənbəyimiz olan hava çirklənir, səhhətimizə ağır zərər dəyir.

Təsadüfi deyil ki, Avropa İttifaqında benzin və ya dizel mühərrikli yeni avtomobillərin istehsalı və qeydiyyatı 2035-ci ildən etibarən mümkün olmayacaq. Buna görə də istehsalçılar artıq diqqəti elektrik və hibrid mühərrikli avtomobillərin istehsalına yönəldiblər. Eyni zamanda, ekoloji cəhətdən daha təmiz olan avtomobillərin stimullaşdırılması üçün dizel yanacağının qiyməti benzindən daha baha təklif olunur.

Azərbaycanda isə…

Lakin ölkəmizdə vəziyyət fərqlidir. Belə ki, 2021-ci ildə Azərbaycana 21,4 min, 2022-ci ildə 21,8, 2023-cü ildə isə 32,1 min dizel mühərrikli avtomobil idxal olunub. Göründüyü kimi, dizel mühərrikli avtomobillərin ölkəmizə idxalı ilbəil artır. Bu cür maşınlara marağın daha çox olmasının ən başlıca səbəbi isə dizel yanacağının daha ucuz olmasıdır.

Buna baxmayaraq, karbon emissiyasının azaldılması istiqamətində dövlətimiz də davamlı addımlar atır. Məsələn, 2024-cü ilin fevral ayının 7-də Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev “Elektrik mühərrikli nəqliyyat vasitələrindən istifadənin təşviq edilməsi haqqında” Sərəncam imzalayıb. 

Sərəncamda deyilir ki, karbon emissiyalarının azaldılmasında, enerji səmərəliliyinin yüksəldilməsində və nəqliyyat sənayesində innovasiyaların təşviqində elektrik mühərrikli nəqliyyat vasitələrinin rolunu nəzərə alaraq, dayanıqlı və ekoloji cəhətdən təmiz nəqliyyat vasitələrindən istifadənin stimullaşdırılması daha təmiz və dayanıqlı nəqliyyat sisteminə keçidi sürətləndirmək üçün xüsusi əhəmiyyət kəsb edir. 

Bundan əlavə Azərbaycanda bir neçə ildir ki, karbon emissiyalarının azaldılmasında, enerji səmərəliliyinin yüksəldilməsində və nəqliyyat sənayesində innovasiyaların təşviqində elektrik mühərrikli nəqliyyat vasitələrinin rolunu nəzərə alaraq, ekoloji təmiz nəqliyyat vasitələrindən istifadənin stimullaşdırılması istiqamətində tədbirlər görülür. 

Elektromobillərə maraq artır

Məhz bunun nəticəsidir ki, son illərdə Azərbaycana avtomobil idxalında hibrid və elektrik mühərrikli avtomobillərin sayında artım müşahidə edilib. Əgər 2021-ci ildə ölkəyə 12,9 min ədəd hibrid avtomobil idxal olunubsa, 2023-cü ildə bu göstərici 14,1 min ədəd təşkil edib. Elektromobillərin idxalında da kəskik artım qeydə alınıb. Belə ki, 2021-ci ildə ölkəyə 200 elektromobil idxal edilmişdisə, 2023-cü ildə bu göstərici 3,1 min ədədə yüksəlib.

Bu isə onu deməyə əsas verir ki, yaxın gələcəkdə daxili yanma mühərriklərindən imtina faizinin daha da artacağı şübhə doğurmur. Unutmaq lazım deyil ki, daxili yanma mühərriklərindən imtina ekoloji və iqtisadi baxımdan çox sərfəlidir.

“Həm qiymətin optimallaşdırılması, həm də keyfiyyətin artırılması üçün zəruri addımlar atılmalıdır”

Məsələ ilə bağlı millət vəkili Vüqar Bayramov bildirib ki, ölkəmizdə “avro”standartlarının tətbiqi dizelin və benzinin ətraf mühitə ziyanını minimum endirmək məqsədi daşıyır:

“Azərbaycan da Avro-5 standartlarına uyğun benzin istehsal etməyi planlaşdırır. Yaxın zamanlarda bu benzinin istehsalına başlanılacaq. Nəzərə alaq həm benzində, həm də dizeldə Avro-5 standartlarının gözlənilməsi vacib faktordur. Bu ilk növbədə ekoloji tələbdir. Bildiyimiz kimi, CO2 emissiyası əsasən dizel və benzin yanacağı hesabına formalaşır. Azərbaycanda da istehlak edilən dizel və Aİ-92 yanacağı bu mənada ətraf mühitə kifayət qədər zərər vurur.

Ona görə də bu məsələyə yenidən baxılmalıdır.

Həm qiymətin optimallaşdırılması, həm də keyfiyyətin artırılması üçün zəruri addımlar atılmalıdır.

Yaxşı olardı ki, ölkəmizdə yüksək keyfiyyətli dizel və benzin yanacağı istehsal edilsin və daxili bazarda satılsın.

Bununla paralel ekoloji cəhətdən faydalı olan hibrid və elekrtomobillərin daha geniş coğrafiyada istismarını təmin etmək vacibdir. Çalışılmalıdır ki, hibrid və elektromobillərdən əhali daha çox istifadə edilsin. Bunun üçün başlanılan layihələr uğurla sona çatdırılmalıdır”.

Surxay Atakişiyev